Küçük Asya Ordusu Başkomutanı Yunan General Trikopis’i askerleriyle birlikte esir aldı. Kurtuluş Savaşının ardından TBMM’de memleketini temsil etti. Siyaset tarihine, partisinden istifa eden ilk milletvekili olarak geçti. Aktif siyasetin ardından yoksulluk çekse de kendisine yapılan milletvekili adaylığı tekliflerini hep geri çevirdi…

Halit Akmansü, 1884 yılında Daday’ın Kelebek Köyü’nde doğdu. Kastamonu Askerî Rüştiyesi ve Bursa Işıklar Askeri İdadîsi’nden sonra 1906’da Mekteb-i Harbiye’yi başarı ile bitirdi. Aynı yıl sınıfının ikincisi mülâzım olarak orduya katıldı. Erkân-ı Harbiye Mektebini bitirerek Kurmay Yüzbaşı oldu.

1. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi çarpışmalarına katıldı. 14 Haziran 1915 ile 15 Kasım 1918 yılları arasında İngiliz ve Arap aşiretleri ile yapılan bütün savaşlarda birinci yetkili Türk komutanı idi. 15 Kasım’da Musul’u terk ederken savaşlardan arta kalan silah ve malzemeleri güvenle Diyarbakır’a nakletti (Bu malzemeler daha sonra Kurtuluş Savaşı’nda kullanılmıştır). Mondros Mütarekesi imzalandığında Diyarbakır’daki 13. Kolordu’nun Kurmay Başkanıydı. İstanbul Hükümeti tarafından Sivas Kongresi’ni dağıtmakla görevlendirilen Ali Galip’in engellenmesinde büyük rol oynadı. 1921’de Sakarya Savaşı’nda 3. Kafkas Tümeni’nin, 30 Ağustos 1922’de de Dumlupınar Meydan Muharebesi’nde 5. Kafkas Tümeni’nin komutanlığını yaptı.

2 Eylül 1922’de Küçük Asya Ordusu Başkomutanı Yunan General Trikopis’i,  2. Kolordu Komutanı General Dijennis’i ve 13. Tümen Komutanı Albay Vandelis’i; 39l subay ve 4385 er ile birlikte Karacahisar Köyü yakınlarında esir aldı. Bu subaylar arasında İzmir’in işgali sırasında şehre ilk giren Efzun Alayı’nın komutanı da vardı. Esirleri ordu karargâhına götürmeden Trikopis’e, “İsteseydiniz İzmir’e ulaşır, oradan da gemilerle Yunanistan’a geçebilirdiniz. Bunu yapmayarak niye bize teslim oldunuz? ” diye soran Albay Halit Bey, şu cevabı aldı; “Evet, biz bunu yapabilirdik. Subaylarımızla bir toplantı yaptık. Saatlerce ne yapacağımızı tartıştık ve kaçıp Yunanistan’a dönmektense, Türk askerine teslim olmayı yeğledik. Çünkü Atina’ya vardığımızda bizi derhal idam ederlerdi. Oysa biz, Türk askerinin bize iyi davranacağından emindik!”

Kurtuluş Savaşı’ndan sonra Mustafa Kemal’in isteğiyle askerliği bırakıp siyasete girdi. 1923’de Kastamonu Milletvekili seçildi. Halit Bey, Halk Fırkası’nın ilan ettiği 9 umdeyi benimsemişti.3 Mart 1924 günü Hilafetin lağvını emreden kanun meclis gündemine geldiğinde genel kurulda söz alarak itirazını dile getirdi. Halifeliğin kaldırılmasının daha önce açıklanan 9 umdenin ikinci maddesine aykırı olduğu gerekçesi ile bu teklife karşı çıkıyordu. Yapılan oylamada kanun aynen kabul edilince Halit Bey Halk Fırkası’ndan istifa etti. Bu, partinin tarihindeki ilk milletvekili istifası idi. İstifadan sonra mecliste bağımsız çizgide kalan Halit Bey, 17 Kasım 1924’te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurulunca bu yeni fırkaya geçti. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası mensupları İzmir Suikastı sebebiyle tutuklanarak İzmir’e sevk edildiklerinde bu karardan istisna tutulan tek Terakkiperverli oldu. Terakkiperver Fırka’nın kapatılmasından sonra siyaset yaşamına bağımsız milletvekili olarak devam etti.

Mebusluk görevi 1927’de sonra erdikten sonra emekli oldu. Hayatını İstanbul’da sürdüren ve ekonomik sıkıntılar çeken Akmansü, kendisine yapılan mebusluk tekliflerini de kabul etmedi. Dadaylı Halit Bey olarak da tanınan bu büyük komutan, 10 Şubat 1953’de İstanbul’da hayatını kaybetti. Karacaahmet Mezarlığı’na defnedilen naaşı, 1988’de Ankara’daki Devlet Mezarlığı’na nakledildi.