Filyos’un olduğu bölgede yerleşimin tarihi antik dönemlere kadar uzanmaktadır. Günümüz yerleşiminin hemen kuzeydoğusundaki küçük bir tepelik alan üzerinde M.Ö 7. yüzyılda Milet kolonisi olarak kurulduğu düşünülen “Teion” adlı yerleşim bulunmaktaydı. Kentin adının kolonideki din adamı olan Rahip Tios’dan geldiği düşünülmektedir. Tarih boyunca yerleşimden Tios, Tieion, Tianon, Tium olarak da bahsedilmiştir. Helenistik dönemde çeşitli krallıkların egemenliğinde bulunan yerleşim, Pontus Krallığı hâkimiyetindeyken M.Ö 70 yılında Romalılar tarafından yıkılarak yağma edildi. Kentin daha sonra Romalılar tarafından yeniden inşa edilmesiyle Roma eyaletlerine bağlı ticaret ve balıkçı yerleşimi özelliği kazandı. Deniz ticaretinin yanı sıra Filyos nehrinin ağzına yakın olmasıyla iç kesimlerle de ticaretin yapılmasıyla şehir önemli bir konumdaydı. Bizans hâkimiyetindeyken yerleşimin piskoposluk merkezi haline gelmesiyle önemi daha da artmıştır. 13. yüzyılda Bizans’ın zayıflamasıyla yerleşim bazı imtiyazlarla Cenevizliler’in egemenliğine girmiştir.

Selçuklu ilerleyişinden etkilenmeyen yerleşim 14. yüzyıl sonları ya da 15. yüzyıl başlarında Osmanlı topraklarına katıldı. Osmanlı hâkimiyetine girmesiyle eski önemini yitirerek küçük bir kaza seviyesine geriledi. Osmanlı kaynaklarında “Hisarönü” olarak geçen yerleşim, 18. yüzyılın ikinci yarısında Karadeniz Bölgesindeki zengin ormanlık arazilerden ve İstanbul ile tersanenin ihtiyaçlarının taşındığı odun iskelelerinden biri oldu. 19. yüzyıl kayıtlarında bazen Bolu sancağı bazen de Viranşehir sancağına bağlı bir kaza olarak görülen yerleşim, 1882-1883 yılında Bolu sancağına bağlı bir nahiye konumundaydı. 1924 yılında teşkil edilen Zonguldak iline bağlandı. Yerleşim, Cumhuriyet döneminde hızlı gelişim gösterdi. 1925’ten itibaren inşasına başlayan Zonguldak – Karabük – Ankara demiryolunun yerleşim içerisinden geçmesi, 1937’de temeli atılan Karabük Demir Çelik Fabrikası’ nın da deniz bağlantısı görevini üstlenmesi bu gelişmede önemli rol oynadı. 1945 yılında temeli atılan Sümerbank Filyos Ateş Tuğla Fabrikasının 1950 yılında da üretime geçmesi de bu gelişimini devam ettirdi.

Tios Antik Kenti

Efsaneye göre kent, MÖ 7’nci yüzyılda kurulmuştur. Tarihi boyunca değişik isimlerle (Tios, Tieion, Tianon, Tium) anılmıştır. Tarihi boyunca siyasi güç oluşturamayan ve Ereğli ile Amasra’nın gölgesinde kalan kent, Roma Dönemi‘nde MÖ 70 yılında yakılmış ve yağmalanmıştır. Daha sonra yeniden inşa edilmiş ve bir ticaret ve balıkçı kenti olarak yaşamını devam ettirmiştir. Kent, Bizans Dönemi‘nde MS 5.’inci yüzyılda önemli bir dini merkez olmuştur. Selçuk ve Osmanlı dönemlerinde ise (14-15’nci yüzyıl) giderek önemini yitirmiş ve küçük bir balıkçı köyüne dönüşmüştür.

Bugün Filyos Beldesi’nin bulunduğu alanda eski kentten toprak üstü kalıntı olarak; Roma, Bizans ve Orta Çağ dönemlerine tarihlenen kalede; sahil surları, su kemeri, tonozlu galeri, tiyatro, savunma kulesi ve çeşitli mezarlar görülebilmektedir. Tios Kenti’nin bilimsel olarak araştırma ve kazıları, 2006 yılından beri devam etmektedir. Prof. Dr. Sümer Atasoy’un bilimsel başkanlığında yapılan çalışmalarda, kale içinde, HellenistikDevir‘e (MÖ 4’üncü yüzyıl) ait yapılar ve çanak çömlek çeşidinin bol olması, yapılan ticaretin zenginliğini göstermektedir. Sahil surunun güneyindeki tarlalarda yapılan radar ölçümlerinde eski kentin yapıları tespit edilmiştir. Buradaki sondajlarda, HellenistikDevir’e tarihlenen sur duvarları, Roma-Bizans dönemine ait yapı kalıntıları, Roma Dönemi sikkeleri ve çanak-çömlek parçaları ortaya çıkarılmıştır. Su kemerinin hemen yakınında ise; anıtsal bir meydan çeşmesi olması muhtemel bir yapı bulunmuştur. Tiyatroda yapılan temizlik çalışmalarında; mermer iki heykel parçasına rastlanmıştır. Ayrıca bir uzman grubu tarafından, ortaya çıkan tüm küçük ve büyük buluntuların yapı kalıntılarının çizimleri yapılmaktadır.

Tios Kentinin araştırılması ve kazılması, Karadeniz tarihi ve arkeolojisi için büyük önem taşımaktadır. Çünkü Türkiye’nin Karadeniz kıyılarında kazılan ilk ve tek antik kentidir. Buradan elde edilecek bilgi ve belgeler büyük önem taşımakta olup, toprağın hemen altında yolları, meydanı, hamamı, dini yapıları, evleri depoları, dükkânları, mezarlarıyla büyük bir kentin varlığı düşünülmektedir.

Filyos Kalesi

Romalılar tarafından yapıldığı düşünülen Filyos Kalesi, kentin denize hâkim bir noktası olan bir burun üzerinde kurulmuştur. Güçlü ve heybetli bir görünüm kazandırmak düşüncesiyle yapımında iri taşlar kullanılmıştır.

Kale uzunca bir süre harabe durumda kaldıktan sonra, 2003 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından onarım çalışması yapılmıştır. İlk yerleşim yeri, kentin kuzeyindeki kale tepesi üzerindedir. Bugün burada Ortaçağ Kalesi’ne ait duvarlar ile Helenistik-Roma dönemlerine tarihlenen kule kalıntıları bulunmaktadır. Kale tepesinin doğusunda mermer sütun ve kaidesi, mermer yazıtlı levha, taş lahitler ve tuğla mezarlar ortaya çıkarılmıştır.

Filyos Plajı

Filyos Çayı’nın batısında, oldukça geniş bir kumsal alan bulunmaktadır. Filyos Plajı’nda, Abacık Mevkii’nden kaleye kadar denize girme imkânı mevcuttur. Plaj, limanın her iki yanında yer alan plaj yaklaşık 2 kilometrelere uzunluktadır. Çevrede otel mevcuttur. Yeşilin mavi ile buluştuğu plaj hemen yanı başında Tios Antik Kentine ait tarihi kalıntılarla süslenmiştir. Tios antik kentine ait tiyatroyu, su kemerini ve kale önemli turizm alanlarıdır.

Filyos Kuş Cenneti

Filyos Deltası Batı Karadeniz Bölgesi’nde Kızılırmak Deltası ile Sakarya Nehri arasında bulunan önemli bir deltadır. Nehirlerin denizlere karıştığı alanlarda oluşan deltalar biyolojik çeşitliliğin ve buna bağlı olarak kuş çeşitliliğinin en fazla olduğu yerlerdir. Zonguldak tür çeşitliliği açısından Türkiye’deki 10 il içindedir. Ülkede nadir görülen 30 kuş türünden 20’si Filyos Deltası’nda görülmektedir. Filyos Deltası yalnızca kuşlar için değil pek çok canlı grubu için de zengin bir ortamdır. Doğal yapı (morfoloji) ve kaynakları, biyoçeşitlilik açısından oldukça zengin bir deltadır. Sulak alan çok sayıdaki kuş türünün dinlenme ve beslenme alanını oluşturmaktadır ve sazlık alanlarda kıyı kuşu, balıkçıl, kamışçıl ve ötücü kuşlar gibi birçok çok bulunmaktadır.

BATI KARADENİZ’İN UMUDU FİLYOS

İçerisinde Filyos Limanı, Filyos Endüstri Bölgesi, Filyos Serbest Bölgesi ve Serbest Bölge Gelişme Alanı’nı barındıran bu yatırım havzası “Filyos Vadisi Projesi” olarak adlandırılmaktadır.

Türkiye’nin İlk Mega Endüstri Bölgesi

Türkiye belirlediği 2023 vizyonuna ulaşabilmek ve dünyanın ilk 10 ekonomisi arasına girebilmek amacıyla sanayinin rekabet gücünün arttırılması, verimliliğinin yükseltilmesi, yüksek katma değerli ve ileri teknoloji ürünlerin üretilmesi için çalışmalar yapmaktadır. Bu maksatla üretime ve ticarete yönelik uygun fiziki altyapı ve imkânlar yaratmaya başlamıştır. Türkiye’nin ilk mega endüstri bölgesi olan Filyos Endüstri Bölgesi, güneyindeki Filyos Serbest Bölgesi ve Türkiye’nin en büyük limanlarından biri olan Filyos Limanı da Filyos Yatırım Havzası’nda yer alan ve Türkiye’nin önemle üzerinde durduğu ulusal bir yatırım projesidir. Projeyle birlikte yeni taşımacılık koridorları oluşturulması, İstanbul ve Çanakkale Boğazları’nın trafik yükünün azaltılması, nitelikli üretimin arttırılması, ulusal ve uluslararası taşımacılık ve ticaretin geliştirilmesi planlanmaktadır.

Türkiye’nin Kuzey Kapısı

Filyos Limanı Türkiye’nin artan dış ticaretini karşılamak ve bölgesel bir aktarma merkezi olmasını sağlamak için planlanmış üç büyük yatırımdan biridir.

Türkiye Denizcilik İşletmeleri 2007 istatistik verilerine göre Türkiye limanlarımızda hedeflenen toplam yük miktarı 257 milyon tondur ve Filyos Limanı için planlanan toplam yük kapasitesi yıllık 25-40 milyon tondur. Bu kapsamda bakıldığında Filyos Liman Projesi Türkiye deniz taşımacılığı ihtiyacının % 10-15’ini karşılayacak olup deniz taşımacılığının gelişmesinde ve ürün çeşitliliğinde de bölgeye ve ülkemize önemli katkılar sağlayacaktır.

Ulaşım ve Taşımacılık

Denizyolu: Proje kapsamında 25 milyon ton/yıl kapasiteli Filyos Limanı yapılmaktadır. Altyapı inşaatı devam eden limanın yap-işlet-devret modeliyle ihale edilmesi planlanmaktadır. Ayrıca Batı Karadeniz Bölgesi’nde hâlihazırda 5 farklı liman daha bulunmaktadır.

Demiryolu: Proje alanının hemen yanından Ankara’dan Zonguldak’a uzanan Irmak-Karabük-Zonguldak Demiryolu geçmektedir. Ayrıca ihale süreçleri devam etmekte olan Adapazarı-Karasu-Ereğli-Bartın Demiryolu Projesi Filyos’u Marmara Bölgesi’ne bağlayacak önemli bir projedir.

Havalimanı: Proje bölgesine 5 dk. mesafede uluslararası uçuşların yapılabildiği Zonguldak Havalimanı bulunmaktadır.

Karayolu: Proje alanı İstanbul-Ankara otoyoluna 100 km mesafededir.